Excursie DRU 16 juni 2012
Zaterdag 16 juni 2012 hebben de verenigingen voor oudheidkunde uit Lichtenvoorde en Zieuwent een bezoek gebracht aan de voormalige ijzersmelterij en ijzergieterij van Diepenbrock en Reigers te Ulft. De beide heren, afkomstig uit Bocholt en gelieerd aan de Krupp familie, namen in 1774 de in 1754, door de Graaf van Bergh, gestarte onderneming over, die in 2003 haar deuren definitief sloot.
De excursie omvatte 3 onderdelen : 1. de expositie “IJzer in de regio “, 2. de film “Symphonie van vuur en ijzer”, 3. een rondgang over het terrein en bezichtiging van het oude portiersgebouw.
De basis van deze industrie is ijzeroer, dat ongeveer 20.000 jaar geleden, na de laatste ijstijd is ontstaan. Het ijzeroer is opgeslagen in ijzeroerbanken die vrij ondoordringbaar zijn. De bovenliggende grond is in de winter vaak erg nat en zomers vaak te droog. De banken liggen vrijwel nooit horizontaal, maar vaak hellend. Aan de laagste randen loopt water af dat de ijzer bestanddelen meeneemt die daarna aan de lucht oxideren en de bruine kleur geven aan beekjes in onze regio.
De banken variëren in dikte van 10 tot 70 cm. De oer kan zich ook presenteren als “klapperstenen”, dat zijn ronde ballen van oer met daarbinnen een kern van klei, die rammelt als de bal wordt geschud. Deze klapperstenen werden veel in het Montferland gevonden en die berg van ijzer heeft daar dus duidelijk zijn naam aan te danken.
Voor de eerste bewerking van ijzer moeten we terug naar de ijzertijd die van ongeveer 800 v. Chr. tot 50 v.Chr. duurde. Er werd een stapel gebouwd van houtskool en ijzeroer die werd omgeven door een lemen afwerk laag. Als de houtskool goed op temperatuur was en dat betekent rond de 800 gr. C. dan smelt het zand en dat kan via een uitloop worden afgetapt. Er blijft dan een zacht soort ijzer over dat met hernieuwde verwarming en hameren tot bruikbaar ijzer wordt omgezet.
Het duur de tot de 17e -18e eeuw voordat men grotere smeltovens bouwde die weliswaar uitgingen van hetzelfde opbouwprincipe van de brandstapel maar de beluchting gebeurde met grote blaasbalgen die aangedreven werden door waterkracht, hetgeen de interne temperatuur in de oven
veel hoger opvoerde, ongeveer 1400 gr. C., waardoor ook het ijzer in de oer smolt. Daarmee was het gietijzer geboren. Een ijzerkwaliteit die veel harder was dan het ijzer wat voorheen werd gewonnen.
Van beide besproken fabricagesystemen staat een voorbeeld op schaal in het museum.
Tijdens de rondgang werd gedemonstreerd hoe de mallen gemaakt werden voor de gietstukken. Bijzonder was de truc die men bedacht heeft voor het verschil in volume van vloeibaar en gestold ijzer. Dit verschil is 1 % en daartoe werd voor het inmeten een duimstok van 101 cm in 100 gelijke delen verdeeld. Hoewel het woord toen nog niet was uitgevonden, kunnen we hier misschien wel spreken van toegepaste nanometrie. Vanzelfsprekend werden de producten die in de loop der jaren uit Ulft vertrokken bezichtigd, van kanonskogels, haardplaten, brievenbussen, haarden, kachels tot de bekendste producten de DRU pannen.
Alle genoemde zaken werden op een andere manier aanschouwelijk gemaakt in de ongeveer 60 jaar oude film “symphonie van vuur en ijzer “.
In het voormalige portiersgebouw zijn de biblitoheek, de VVV, een theater en een popmuziekzaal gevestigd, alsmede een grand-café restaurant.
Hoewel er in Ulft duidelijke verschillen van mening bestaan over de financiering, zijn wij de mening toegedaan dat het goed is dat er een stuk indrukwekkend industrieel erfgoed bewaard is gebleven door andere functies aan gebouwen toe te kennen.
