Beeldpresentatie "Bomen over bomen"

Het leek het bestuur een goed idee om iemand met kennis van historische bomen in Lichtenvoorde te vragen een presentatie te geven. Want In Oost Gelre staan nog meerdere bomen die herinneren aan vroeger. Bijvoorbeeld bomen die ooit zijn aangeplant bij inmiddels verdwenen boerderijen en bomen langs inmiddels verdwenen zandwegen.

Op 26 november heeft Carel ten Have deze presentatie gegeven. Carel is boomdeskundige en is lid van de Bomenwacht Oost Gelre. De Bomenwacht adviseert de gemeente over bomen en werkt verder onder meer aan het herstel en behoud van landschapselementen in de gemeente. Dit laatste doet de Bomenwacht samen met andere organisaties in de gemeente.Carel is zijn werkzame leven begonnen in een tijd dat boomchirurgie nog maar net in opkomst was. Met trekstangen werden bomen bijeen gehouden. Rotte plekken in bomen werden uitgefreesd tot op het gezonde hout en allerlei middeltjes werden uitgeprobeerd om verdere verrotting te voorkomen.Carel waardeert de goede intenties waarmee dat gebeurde maar is daar toch wat van teruggekomen. Hij is van boomchirurg geworden tot boomverzorger. Bomen blijken namelijk vaak vanzelf te herstellen als zij schade hebben opgelopen. Bij een van de vele foto's die Carel liet zien merkte hij dan ook droogjes op: "Als er toen geen boomchirurg bij was gehaald..... dan had de boom er nu een stuk beter bij gestaan".Een boom die in goede omstandigheden verkeert, kan lang blijven staan. De Bomenwacht adviseert daarom aan de gemeente om liever één boom te planten die voldoende ruimte heeft dan om ergens meerdere bomen dicht op elkaar te zetten. De grond mag ook niet te dicht zijn. Als een boom in dichte grond in een te klein gat wordt geplant, kan de boom zijn wortels niet goed uitspreiden. Bovendien gaat een gat in een ondoorlatende laag werken als een afvoerput, waarin het regenwater te lang blijf staan.Overigens blijkt een nieuw aangeplante boom in de bebouwde kom tegenwoordig niet veel langer dan 20 tot 30 jaar mee te gaan. Altijd moet er wel op enig moment een sleuf langs de boom gegraven worden voor kabels of leidingen of moet een straat heringericht worden.Ook is niet elke boom geschikt voor elke plaats. Op de Markt hebben in het verleden tulpenbomen gestaan, bomen die hun takken wijd uitbreiden. Lang voordat ze aan het natuurlijk eind konden komen, waren deze bomen dan ook al niet meer te handhaven.Bij de planning van het industrieterrein Lindebrook in Lichtenvoorde was het idee was om een groen industrieterrein te maken onder andere met veel bomen. Maar op de kavels van de ondernemers staat bijna niets. Voor het geval er onder de toehoorders ondernemers aanwezig zouden zijn, maakte Carel gebruik van de gelegenheid om op hen een beroep te doen om ook zelf bomen aan te planten op hun bedrijfsterreinen.Als bomen staan op een gunstige plek waar weinig verandert, kunnen ze erg oud worden. Maar juist oude bomen zijn erg kwetsbaar, als de omstandigheden wijzigen. Het betekent vaak het begin van het einde voor een boom wanneer

• er langs de boom een weg wordt verhard;
• er door de boomwortels wordt gegraven,
• er bronbemaling in de omgeving plaatsvindt;
• er in de omgeving woningen gebouwd worden en de nieuwe bewoners zo'n grote boom toch wel eng of lastig vinden;
• er zonnepanelen worden gelegd op een dak en de boom aan de zuidzijde staat;
• er een woning wordt verkocht en de nieuwe bewoners hun tuin herinrichten;
• mensen met de beste bedoelingen maar met onvoldoende deskundigheid iets doen aan bomen. Zoals wanneer een boom te rigoureus wordt gesnoeid waardoor er opeens te veel zonlicht op de stam valt.

Carel liet ook nog enkele foto's zien van iepen, die door de iepziekte waren aangetast. De iepziekte wordt veroorzaakt door een schimmel, die wordt verspreid door een kevertje. Het is mogelijk om iepen in te enten met een ander soort schimmel, waardoor een latere besmetting met de iepziekteschimmel niet meer hoeft  leiden tot het afsterven van de boom Ook hier dus geen boomchirurgie maar boomverzorging.De eigenaar van een boom heeft een zorgplicht. Hij moet het redelijk mogelijke doen om te voorkomen dat een boom geen schade zal veroorzaken. Het kan nodig zijn dat hij daarvoor een deskundige inschakelt. Die zal de boom eerst alleen met het oog beoordelen. Die beoordeling is niet altijd mogelijk vanaf de grond. Soms zien takken er van beneden nog gezond uit maar zijn ze aan de bovenkant toch ernstig aangetast door zwammen. Ook moet bekeken worden of de boom van binnen niet te hol is. Wanneer die inspectie daar aanleiding toe geeft, zal een nader onderzoek moeten plaatsvinden. Bijvoorbeeld met apparatuur, waarmee met behulp van geluidsgolven kan worden gemeten hoe een boom er aan de binnenkant uitziet. Of met trekproeven.Als niet kan worden vastgesteld dat een boom nog veilig is, wordt hij geveld. Achteraf kan dan blijken dat de boom toch nog wel een aantal jaren had kunnen blijven staan. En soms ook wordt een boom geveld omdat de eigenaar niet langer de kosten van een regelmatig onderzoek wil dragen.Carel liet ook nog een staatje zien, waaruit het belang van verschillende bomen voor diverse soorten insecten blijkt. De Amerikaanse eik, een boom die van nature niet in Nederland thuishoort, is van nut voor 12 soorten dieren. Boomsoorten die wel van nature in Nederland thuishoren daarentegen hebben nut voor vele tientallen tot zelfs wel meer dan 400 soorten insecten.Bomen zijn ook van belang omdat zij zuurstof leveren en fijnstof afvangen. Maar tijdens deze lezing wilde Carel vooral laten zien hoezeer bomen beeldbepalend kunnen zijn. Vaak zijn wij ons daarvan nauwelijks bewust. Maar hoe anders werd bijvoorbeeld het straatbeeld van de Patronaatstraat nadat de grote kastanje bij Heusinkveld was verdwenen.Na de pauze, in het tweede deel van de presentatie, vertoonde Carel een groot aantal foto's van bomen, vroeger en nu. Bomen die inmiddels zijn uitgegroeid tot grote monumentale bomen. Maar ook bomen die nu door snoei, ouderdom of blikseminslag zijn teruggebracht tot een schim van wat ze ooit waren.  En bomen die inmiddels helemaal zijn verdwenen. Bij veel van die verdwenen bomen wist Carel wel te vertellen waardoor die bomen uiteindelijk aan hun einde waren gekomen.

De presentatie werd afgesloten met twee zwart-wit filmpjes. Een filmpje hoe vroeger boomstobben in De Schans werden verwijderd en een filmpje over de borstelfabriek van Weijenborg. En daarmee kwam een einde aan een goed geslaagde avond.Degenen die geïnteresseerd zijn in het werk van de Bomenwacht Oost Gelre kunnen terecht op de website https://www.bomenwacht-oostgelre.nl/.